Vipassana-meditatie is een boeddhistische meditatievorm gericht op het ontwikkelen van opmerkzaamheid en het verkrijgen van inzicht in zowel onszelf als in de natuur van het bestaan. Vipassana betekent letterlijk: helder zicht. De kern is: het bewust aanwezig zijn in het nu en weten wat er in het nu gebeurt.
Ontwikkelen van inzicht
Tijdens de meditatie leer je herkennen wat je ervaring op dit moment is en je leert je voor de ervaring open te stellen. Iedere ervaring die je hebt (wat je voelt in je lichaam, een gedachte, een emotie) kun je gebruiken om de opmerkzaamheid te vergroten. Met behulp van het innerlijk benoemen van dat wat je meemaakt, word je een toeschouwer van jezelf. Door de stroom van indrukken, emoties en gedachten iedere keer weer de revue te laten passeren, krijg je steeds meer ruimte in jezelf. Door deze ruimte wordt je niet meteen volledig in beslag genomen door allerlei sensaties. Daardoor kun je kiezen welke neiging van je geest je wilt volgen en welke niet.
Negativiteit transformeren naar positiviteit
Het streven is om de diepste lagen van de geest te zuiveren van negativiteit, zoals boosheid, angst, depressiviteit en verslavingen. Er ontstaat dan meer ruimte voor positieve eigenschappen die verder ontwikkeld kunnen worden. Denk aan: liefde, gelijkmoedigheid, vreugde, vergevingsgezindheid en vrijgevigheid. In het Vipassana-meditatiecentrum wordt vipassana-meditatie in drie houdingen beoefend, namelijk zit-, loop- en ligmeditatie. Bij zitmeditatie kun je ervoor kiezen om te zitten op een kussen, krukje of een stoel.
Oorsprong Vipassana
Vipassana-meditatie is een meditatievorm die stamt uit het vroege Theravada-boeddhisme. Mahasi Sayadaw (Myanmar/Birma) heeft deze methode verder ontwikkeld en verspreid in Zuid-Azië. Via een Thaise monnik is deze manier van mediteren in Nederland geïntroduceerd. Vipassana-meditatie (en dus het ontwikkelen van opmerkzaamheid) kan door iedereen worden geleerd en worden beoefend, je hoeft er geen boeddhist voor te zijn.
Mindfulness
Opmerkzaamheid wordt in het Engels ‘mindfulness’ genoemd, een term die ook in Nederland steeds bekender is, mede door de toepassing ervan in de therapeutische kringen waar het voornamelijk wordt ingezet als remedie tegen bijv. stress en spanning. In de context van vipassana-meditatie is ‘mindfulness’ meer dan alleen een techniek. De leer van de Boeddha neemt bij Vipassana-meditatie een wezenlijke plaats in. De beoefening van meditatie is daarom ook nauw verbonden met het ontwikkelen van concentratie, inzicht (zelfreflectie en inzicht in de aard van het bestaan), moreel vaardig spreken en handelen, en vol compassie voor andere levende wezens in de wereld staan .